ίυγξ

Μυθολογικό πρόσωπο, κόρη του Πάνα και της Ηχούς. Ήταν θεράπαινα της κόρης του Ινάχου, Ιούς, και έμπειρη σε φάρμακα και μαγείες που υποδαύλιζαν τον έρωτα, τα οποία χρησιμοποίησε για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του Δία για την Ιώ. Σύμφωνα με την παράδοση, η Ήρα τη μεταμόρφωσε σε σουσουράδα, όταν έμαθε πως ξελόγιασε τον Δία. Μια άλλη παράδοση υποστηρίζει ότι ήταν πτηνό της θεάς Αφροδίτης, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι μάγισσες.

* * *

ἴυγξ, -γγος, ὁ, ἡ (Α)

1. το πτηνό σεισοπυγίς, η σουσουράδα

2. (ειδ.) άγνωστο πτηνό, πιθ. η σεισοπυγίς

3. μτφ. ο μαγικός τροχός («ἕλκομαι ἴυγγι ἦτορ» — αισθάνομαι έλξη στην καρδιά μου σαν από μαγικό τροχό, Πίνδ.)

4. μτφ. μαγεία, γοητεία, μαγικό φίλτρο («τῆ σῆ ληφθέντες ἴυγγι», Αριστοφ.)

5. σφοδρή επιθυμία, πόθος ή, κατ' άλλη ερμ., θλιβερή ανάμνηση, καημός

6. στον πληθ. αἱ ἴυγγες

ονομασία χαλδαϊκών θεοτήτων

7. φρ. «σῡριγξ μονοκάλαμος» — αυλός με ένα καλάμι (Μέγα Ετυμολογικόν).

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἰύζω + επίθημα -γξ, -γγος το οποίο εμφανίζεται συχνά σε ονομασίες πτηνών και μουσικών οργάνων (πρβλ. πῶυ-γξ, σάλπι-γξ)].